Cologne, morning on the way to work, 2008.05.14
Ο βαθύτερος άνθρωπος αποστρέφεται τον ήλιο
– το θλιβερό αεροπλάνο του φωτός – και εισέρχεται
στην κοίμηση του κατασκότεινου ουρανού
μ` ένα βουνό λουλούδια στο στήθος του:
τις ένδον εξελίξεις.
Νίκος Καρούζος ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΗ ΛΗΘΗ [1982]
+++++++++++++++++++++++++++++++++
Der tiefere Mensch verabscheuet die Sonne
– das bedrückende Flugzeug des Lichtes – und tritt ein
im Schlaf des volldunklen Himmels
mit ein Berg Blumen in seine Brust:
die inneren Entwicklungen. Abläufe
Nikos Karousos ERINERUNGS VERGESSENHEIT [1982]
Übersetzungsversuch : voice-icons
Post Originally published on: January 11, 2007 at 2:12
boat 
ηλιοφοβία;
Η γενιά που ήθελε να γίνει αστροναύτες και να αιωρηθεί στο σκότος του κενού πρέπει να ξέρει να τα βγάζει και πέρα με τα μακρινά ταξίδια που γίνονται σε στενά ηλεκτροφωτισμένα διαστημόπλοια από τιτανιο-ειδή μέταλλα και στεγανά πυρίμαχα συνθετικά κεραμικά που της επιτρέπουν να πατήσει η παρουσία της ανύπαρκτους μέχρι τώρα χώρους.
Η Ηλιοφοβία είναι ένα ποίημα του Νίκου Καρούζου που φυσικά με εντυπωσίασε για την αντιστροφή που κάνει. Τον Ηλιοκεντρισμό και την ναρκωτική μας εξάρτηση από τον Ήλιο την γνωρίζω καλά, ακριβώς επειδή σήμερα για παράδειγμα όλη η μέρα ήταν μερικές λίγες ώρες υγρό σούρουπο και τίποτα παραπάνω.
Αναμφισβήτητο το ότι και κάτω από τον Ήλιο λαμβάνουν χώρα οι «ένδον εξελίξεις».
Απλώς είναι – τουλάχιστον – αλλιώς όταν συμβαίνουν κάτω από τις ακτίνες του σκότους του «κατασκότεινου ουρανού» χωρίς «το θλιβερό αεροπλάνο του φωτός»
Αυτά που δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει ο ποιητής κρεμαστάρια και τολμάει να παραβγεί και με το κέντρο του κόσμου κι ας χάσει.
“O βαθύτερος άνθρωπος αποστρέφεται τον ήλιο
– το θλιβερό αεροπλάνο του φωτός – και εισέρχεται
στην κοίμηση του κατασκότεινου ουρανού
μ` ένα βουνό λουλούδια στο στήθος του:
τις ένδον εξελίξεις”
Ετσι είπε ο φουκαράς ο ποιητής.
Πόσες άτυχες στιγμές έχουμε στη ζωή μας…Μια απο αυτές είναι και τούτη που περνά ο ποιητής!
Θα επισημάνω αρεχικά, πως ο βαθύτερος άνθρωπος δεν α π ο σ τ ρ έ φ ε τ α ι τίποτα.
Το βάρος της ασφυξίας το οποίο ένιωθε ο ποιητής όταν έγραφε το ατυχές ποίημα, είναι η εικόνα που μας δίνει: Ενα βουνό πάνω στο στήθος!
Αχ!Οσο για τον χαρακτηρισμό του “βαθύτερος”,
Θα συμφωνήσω πως όσα δεν φτάνει ο ποιητής τα κάνει βάθος! Ελπίζω πως τον προλαβαίνει η συνειδητοποίηση και δεν πέφτει μέσα!
Ich will mehr Fotos! Wo sind die Fotos!!!
This are photos mostly with artificial light. To take more photos, honey, is still light necessary, really light from inside.
Ich verstehe kein Wort von Deiner Antwort. Ich will Bilder. Ich habe 10 Jahre Literatur studiert. Das reicht. Ich will nicht mehr lesen.
the sun could be a night function
Ο βαθύτερος άνθρωπος “αποστρέφεται” τον ήλιο γιατί τον ζηλεύει: είναι λαμπερός και (οιονεί) αθάνατος. Οι “ένδον εξελίξεις” δεν είναι παρά ψιθυρισμοί του σκότους, δηλαδή του θανάτου.
Η ερμηνεία που κάνεις Πάνο έχει συνέπεια και βοηθάει στη κατανόηση του ποιήματος. Η ερμηνεία αυτή αντιλαμβάνεται την αντιστροφή στην οποία αναφέρομαι κι εγώ παραπάνω. Μόνο στις «ένδον εξελίξεις» θα επέμενα σε μια διπλή αντιστροφή που φανερώνεται κι ίσως γίνεται αντιληπτή από το «βουνό λουλούδια στο στήθος» (τι πράμα κι αυτό!) που περιγράφει τους ψιθυρισμούς του σκότους (δηλαδή του θανάτου). Αυτό το «βουνό λουλούδια στο στήθος» δεν είναι η σκηνή της κηδείας του βαθύτερου ανθρώπου
Ο βαθύτερος άνθρωπος ζηλεύει την τέχνη του φωτός (του ‘Ήλιου) και οι ένδον εξελίξεις είναι ένα βουνό λουλούδια στο στήθος, ένα βουνό ευχές, επιθυμίες, προθέσεις, η βούληση για την τέχνη του φωτός. Είναι μεγάλη αδικία να καταλογίζουμε το θάνατο σαν ελάττωμα στον (βαθύτερο) άνθρωπο.
(Πόσο χριστιανοί είμαστε ακόμη ούτε οι ίδιοι δεν μπορούμε να αντιληφθούμε)
κινητήριος δύναμη αυτή η εσωτερική εξέλιξη που μάλλον αντιστρέφει το σχήμα του ζωοδότη ήλιου, ζωοδότης το ένδον, σκοτεινό, οιονεί φωτεινό: δημιουργία… δεν θα πω ότι ζηλεύει ο ποιητής το φως – εναγκαλίζεται τον θάνατο, καταφάσκει τον θάνατο, αυτή είναι η δύναμή του σε σχέση με το φως… άρα, πολύ σωστά, ας μην καταλογίσουμε τον θάνατο σαν ελάττωμα… το ένδον πάντα μπορεί να είναι και η σπορά που θα ανθίσει…
είναι συνεπώς ανοικτή και μία κυριολεκτική ανάγνωση: η αποσύνθεση του ένδον ως σώμα είναι η ανανέωση της γης – κι αυτό είναι μομφή στα χριστιανικά έθιμα ταφής… υπό αυτήν την έννοια η κατάφαση του θανάτου είναι η κατάφαση της αέναης ζωής… εδώ ριζώνει και φυτρώνει – κι όχι στο αδιάφορο ταξίδι του φωτός… ο κήπος είναι ο (νεκρός) ποιητής…
πάντως η χρήση της εξέλιξης για την περιγραφή του ένδον μάλλον πρέπει να μας καταστήσει επιφυλακτικούς για το αν ο ποιητής σκέφτεται την πρόθεση ή τη βούληση και την επιθυμία… παρόλα αυτά σαφώς και το βουνό με τα λουλούδια μπορεί να παραπέμπει όχι μόνον στην κηδεία του ποιητή αλλά τον επικήδειο όλων των προθέσεων του ποιητή…
aufheber
Μέρος Πρώτο:
αντιστρέφει το σχήμα του ζωοδότη ήλιου, ζωοδότης (γίνεται) το ένδον, σκοτεινό, οιονεί φωτεινό: (η) δημιουργία…
(θα πει ο aufheber) ότι δεν ζηλεύει ο ποιητής το φως –
Μετά από αυτά τα λόγια θυμήθηκα τον τίτλο του ποιήματος: ο ποιητής μπορεί και να φοβάται τον Ήλιο!
Άλλωστε: είναι … ανοικτή και μία κυριολεκτική ανάγνωση
Μέρος Δεύτερο:
η Ηλιοφοβία μπορεί λοιπόν να παίζει με την κατάφαση του θανάτου σαν ένα πικρό ποτήριο.
Μέρος Τρίτο:
(ο aufheber) παραπέμπει όχι μόνον στην κηδεία του ποιητή αλλά (και στον) επικήδειο όλων των προθέσεων του ποιητή… κι έτσι μας δείχνει που βάζει αυτός την τελεία. Ξεχνώντας το «ζωντανό ποιήμα», ότι απέμεινε από το στήθος του ποιητή.
Ἡ νύχτα μὲ συμφέρει
Πράγματι ἡ νύχτα μὲ συμφέρει.
Πρῶτα-πρῶτα ἐλαττώνει τὶς φιλοδοξίες· ὕστερα
διορθώνει τὶς σκέψεις· ἔπειτα
συμμαζώνει τὴ θλίψη καὶ τὴν κάνει ὑποφερτότερη
τὴ σιωπὴ μὲ σέβας ἀνατέμνει·
ἐξαίρει τὴν ὄσφρηση μὰ προπάντων ἡ νύχτα περιζώνει.
http://www.phys.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/nikos_karoyzos_poems.htm
ο aufheber δεν γνωρίζει παρά μόνον τις τρεις τελείες… όσο για το ζωντανό ποίημα που σωστά το μνημονεύεις ως “ζωντανό ποίημα” ο aufheber δεν το έχει ξεχάσει… πώς θα μπορούσε άλλωστε; μνημονεύει και τον κήπο και το άνθος (τη γλώσσα και τις λέξεις)… θα μπορούσες ίσως να πεις: το ποίημα ό,τι έχει απομείνει από το ζωντανό στήθος του ποιητή…
νομίζω πάντως ότι μοιάζει πολύ πιο εύλογο το ερώτημα για τον λόγο που φοβάται ο ποιητής τον ήλιο σε σχέση με την συναγωγή ότι ο ποιητής ζηλεύει τον ήλιο – μνημονεύοντας τον τίτλο του ποιήματος… ο ήλιος πάντοτε μπορεί να συνδεθεί με το φως εκείνο που αποκαθηλώνει τη γλώσσα “προσδίδοντας σαφή περιγράμματα στα πράγματα”…
όσο για την κυριολεξία – δεν είναι ποτέ προφανής… κι αυτό αφορά και στον aufheber…
την καλησπέρα μου
Το φως του ήλιου, όπως λένε οι έλληνες ποιητές, μπορεί να ξεπλένει και να κρύβει τα πράγματα από κάτω του αντί να τα δείχνει. Αλλά δεν έχουν τέλος οι αντιστροφές. Σε κάποιες σταματάμε λίγο παραπάνω, εννοούσα με την τελεία (κι ας έβαλε ο aufheber) τρεις για να αναιρέσει τη μία. Κι ήθελα να δείξω το ανοιχτό μέρος της ζωής περισσότερο από το προδιαγραμμένο. Ο επιπόλαιος θά ‘λεγε optimisme
Όσο για το ποίημα της νύχτας, εμένα με παραπέμπει στην αγρυπνία. Βασικό φάρμακο κατά της κατάθλιψης. Τη συστήνουν και οι γιατροί πολλές φορές. Τις περισσότερες φορές όμως δεν χρειάζεται καν συνταγή, έρχεται μόνη της.
Θυμάμαι τις επιταγές των καλόγερων στο Άγιο Όρος:
– Νηστεία (Ανορεξία)
– Αγρυπνία (Αϋπνία)
– Προσευχή (Εμμονή)
Στις φυλλάδες τους με τους βίους, το πόσο εύκολα ρέουν τα δάκρυα από τα μάτια δείχνει το μέγεθος της αρετής των μοναχών που μνημονεύονται.
Όλα δείγματα κατάθλιψης. Ο πετυχημένος καλόγερος ερωτοτροπεί με την κατάθλιψή του.
Εσύ aufheber, δεν είσαι καλόγερος!
(Νηστεία) [Ανορεξία]- έλλειψη
(Αγρυπνία) [Αϋπνία]- προσμονή (πλήρωση)
(Προσευχή) [Εμμονή]- προσήλωση (παράκρουση)
όλοι με εμμονές παλεύουμε – κι όχι με καταθλίψεις… η κατάθλιψη είναι μία λέξη που δεν θα ήθελα να χρησιμοποιήσω (διότι θα παρεκτραπώ και δεν είναι σωστό, κάποιος μπορεί ψαχουλεύοντας να έρθει κι εδώ και οι λέξεις μου να τον βυθίσουν ακόμη περισσότερο: μην όντας καν ο Λάκης για τον ακούσω μπορεί και να κάμνω κακό, κι αυτό δεν είναι πρόθεσή μου, είπε ο φτωχός Πουκ)… ας πούμε μελαγχολία…
ένας αυστριακός καθηγητής στο Cambridge κάποτε έγραψε περίπου αυτό, η μονομερής θρέψη του νου με ένα και μόνο είδος τροφής ευθύνεται για τις φιλοσοφικές παθήσεις – ας εστιάσουμε σε αυτο το ‘με ένα και μόνο είδος’ κι ας επεκτείνουμε τις παθήσεις πέραν και της φιλοσοφίας… η φιλοσοφία εξάλλου ήταν το σύμπτωμα της ασθένειας του Wittgenstein (όχι αυτής που τον σκότωσε – καρκίνος του προστάτη – αλλά εκείνης που τον έκανε φιλόσοφο)…
αλλά ας απαντήσουμε κάπως σε αυτό, το σημαντικό σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι το όνομα ή η διάγνωση της ‘ασθένειας’ αλλά η μεταμόρφωση της ασθένειας – στο μέτρο που αυτή θα μας επιτρέψει – σε τέχνη ή τρόπο ζωής (Nietzsche), ας πω απλά, επιβίωση…
όλα όμως, και ειδικά τα συμπτώματα που αναφέρεις, παραπέμπουν στον Έρωτα, άρα θα επιστρέψω στον ήλιο, αλλά μέσα από μία διαφορετική μυθολογία που αποστρέφεται την ποίηση διότι εκεί αναγνωρίζει τον εαυτό της, τον Πλάτωνα και τον μύθο του σπηλαίου – στον Πλάτωνα όμως έχουμε και κάθοδο που δεν είναι ανάληψη και μία δεύτερη διαθήκη / υπόσχεση Κρίσης, ούτε ένα δυσανάγνωστο ποίημα ως ζωντανό λείψανο, είναι, αντίθετα, θεμελίωση της πόλης στο αγαθό (εδώ είναι η κατάφαση: δεν καταφάσκω τον θάνατο με την ανάσταση… η ανάσταση υποτάσσει τον θάνατο, τον καταπατά και αναιρώντας τον θάνατο αναρωτιέμαι τι απομένει από τη ζωή – αυτός ο ευσεβής πόθος είναι ξένος στη φιλοσοφία και την αλήθεια, ξένος και στην ποίηση και την τέχνη)… ο Πλάτων πάλι δεν είναι καν κοσμοκαλόγερος – κι ας έχει επιλέξει για την ακαδημία του έναν χώρο έξω από τα τείχη της πόλης (προανάκρουσμα ήταν όλων όσα ήλθαν)…
ο Έρωτας για τον Ήλιο (πλήρης αντιστροφή του τίτλου του ποιήματος ή ένα σκοτεινό διαλεκτικό σχήμα που συνδέει τον έρωτα με τον φόβο ως ένα αλλόκοτο σύνδρομο της Στοκχόλμης;), την Αλήθεια ή το Αγαθό: η επίγνωση ότι είναι επέκεινα του όντος και η αισιο-δοξία που αναφέρεις; δύναμη θα έλεγα, να επιστρέφεις σε ένα χαμένο παιχνίδι και το χαμένο εδώ δεν παραπέμπει απλά στην ματαιότητα αλλά στο προδιαγεγραμμένο σημείο της ήττας (θέλουν δύναμη όλες οι καταφάσεις)… αυτή η κατάφαση όμως αφήνει ανοικτό το πράγμα: εξάλλου, και για να ολοκληρώσω αυτό το παραλλήρημα, καταφάσκοντας την αισιοδοξία σου, θα επικαλεστώ ξανά ένα τσιτάτο “να προσπαθείς, να αποτύχεις, να προσπαθήσεις καλύτερα, να αποτύχεις καλύτερα” (Samuel Beckett) ή πιο απλά, το ταξίδι είναι που έχει σημασία (Καβάφης)…
δεν έχω επισκεφτεί την αθωνική “πολιτεία” – ούτε και σκοπεύω… τα υπόλοιπα τα έχω γνωρίσει κι εγώ κι ας μην είμαι καλόγερος: με τον έναν ή τον άλλον τρόπο μελέτες θανάτου κάνουμε… ένα ευσυγκίνητο μάτι πάντως είναι σαφώς σημείο αδυναμίας και κακουχίας του σώματος… θυμήθηκα μία ιστορία – ίσως την γράψω… σευχαριστώ για την φιλοξενία και το παράξενο αυτό ταξίδι – ενώ θα έπρεπε να εργάζομαι σκληρά…
την καλημέρα μου από την εσχατιά της οθωμανικής αυτοκρατορίας, την τελευταία πόλη της αυτοκρατορίας, την Θεσσαλονίκη
aufheber
έλλειψη
προσμονή (πλήρωση)
προσήλωση (παράκρουση)
Πράγματι η μετάφραση που έκανες παραπέμπει και στον Έρωτα. αλλά δεν είναι δύσκολο από τη συζήτηση για τον θάνατο να ξεστρατίσει κανείς και στον έρωτα. Είναι και τα δυό τους από τις λίγες σίγουρες ανάγκες, (φυγής αδύνατον)
Ανοίγει δρόμους η γλώσσα σου κι αυτό είναι απελευθερωτικό. Έχω όμως κάθε φορά την ανάγκη για τον ένα δρόμο, αλλιώς, όχι οτι θα χαθώ, θα πάθω κάτι πολύ χειρότερο: δεν θα κάνω βήμα! Η αισιοδοξία δεν είναι μόνο κατάσταση, είναι εργαλείο.
Προσπαθώ, προσπαθώ καλύτερα.
Σήμερα νομίζω συμπνέουμε
Εργάζομαι (πράγματι) σκληρά στο άλλο άκρο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, στη διασταύρωση των οδών Κωνσταντίνου και Ιουστινιανού. One day is black, next is fine
Μια άλλη φορά πρέπει να βρω το χρόνο και να ξαναδείξω τα ταξείδια μου στη γλώσσα των γραμμών.
Pingback: Χριστούγεννα του σταλαγμίτη – Νίκος Καρούζος « La Ivolution – non commercial
Pingback: Νίκος Καρούζος – Χριστούγεννα του σταλαγμίτη | Uncensored Stories
Pingback: Νίκος Καρούζος – Σημειώσεις για τον Εμφύλιο